Кен өндіру

Кенді өндіруді ашық әдіспен (карьерлік өндіру) және жабық әдіспен (шахталарда) жүргізуге болады. Кенді өндіруді тау жыныстары арқылы сұйықтықтарды айдау арқылы да жүргізуге болады, соның нәтижесінде руда тау жыныстарынан жуылады – бұл процесс кенді сілтілеу деп аталады. Бұл процестерді толығырақ қарастырайық:

1) Ашық (карьер) әдісі – өте кең таралған және кен жер қыртысында терең емес кезде қолданылады. Карьер – кен өндіруге арналған үлкен карьер.

Карьердің үш тән аймағын бөлуге болады:

Карьер түбі – карьер түбі – карьердің төменгі орындықтың платформасы (карьер табаны). Пайдалы қазбалардың тік және көлбеу денелерін игеру жағдайында соңғы стендтен тау жыныстарын қауіпсіз алу және тиеу шарттарын ескере отырып анықталады: ені бойынша – 20 м кем емес, ұзындығы бойынша – 50 – 100 кем емес. м.

Карьердің тереңдігі – жер деңгейі мен карьер түбінің арасындағы тік қашықтық немесе карьердің жоғарғы контурынан төменгіге дейінгі қашықтық. Карьердің жобалық, соңғы және максималды тереңдіктері бар. Дүние жүзіндегі ең терең карьерлердің тереңдігі шамамен 1 км, мысалы, мыс кенін өндіру үшін құрылған Чукикамата карьерінің (Чили) тереңдігі шамамен 850 м. 1-сурет.

Карьердің шекті контуры оның сарқылу кезеңіндегі карьердің контуры, яғни пайдалы қазбаларды өндіру бойынша жұмыстардың тоқтауы және үстеме қабат.

2) Жер асты қазбалары – жер асты қазбаларының (оқпандардың) жүйесін салу арқылы жер қойнауынан пайдалы қазбаларды алу әдісі. Шахталарда пайдалы қазбаларды алуды адам ерте заманда игерген. Жер асты қазбаларының негізгі процестеріне мыналар жатады:

• Пайдалы қазбалар кен орнын ашу бұрғылау мен өндіруді қамтиды.
• Қазба жұмыстарына дайындық – өндірілген руданы жер бетіне жеткізуді қамтамасыз ету жұмыстары
• Тазалау қазбасы – өндірілген кенді жер бетіне жеткізу.

3) Кенді сілтісіздендіру – таужыныс массасы арқылы бейорганикалық қышқылдардың (күкірт, тұз, азот және т.б.) сулы ерітінділерін айдау арқылы тау жыныстарын оның пайда болу тереңдігінен алу процесі. Шаймалау процесін үш кезеңге бөлуге болады:

• Реактивтерді қатты бетке беру ұңғымаларды белгілі геометриялық ретпен бұрғылау және оларға жоғарыда аталған реагенттерді айдау арқылы жүзеге асырылады.
• Химиялық реакция – тау жыныстарының қышқылдардың сулы ерітінділерімен химиялық реакциясы
• Еріткіш реакция өнімдерін ерітіндіге шығару (алынған ерітіндіні кейінгі тазалау және байыту жұмыстары үшін бетіне шығару).

Жоғарыда аталған әдістердің барлығы тау жынысының пайда болу жағдайларына, оның химиялық құрамына, қоспа (нау) тау жыныстарының құрамына, сондай-ақ басқа да көптеген факторларға байланысты. Мысалы, пайдалы қазбаларды өндірудің карьерлік түрін кен жер бетінде орналасқан кезде қолданған жөн, бірақ кен орны терең жер астында болса, онда кен орнын игерудің жерасты түрі қолданылады. Шаймалау процесі белгілі шарттарды да талап етеді, мысалы, құрамында кені бар тау жынысы ол арқылы сулы ерітінділердің өтуіне кедергі келтірсе, сондай-ақ кен орнының жанында су қоймалары немесе өзендер болса, оны пайдалану мүмкін емес, өйткені табиғи объектілердің ластануы болуы мүмкін. жер асты сулары арқылы және т.б.